Uważność jest coraz bardziej cenioną praktyką, a wręcz sposobem życia. To niezmiernie cenna przeciwwaga dla przebodźcowanego i stale pędzącego trybu życia, który nadal jest dominującym wzorcem we współczesnym społeczeństwie. Jednak mimo ogromnej wartości, jaką możemy czerpać z uważności, jej praktyka, prowadzona standardowo, może okazać się nie tyle trudna, ile wręcz zagrażająca części odbiorców. Mam tu na myśli osoby po doświadczeniach traumatycznych.
Części z nas może się wydawać, że to temat marginalny, a jednak według światowych szacunków1 około 90% populacji doświadczyła lub doświadczy w swoim życiu traumatycznych wydarzeń, a u 8–20% z nich rozwinie się zespół stresu pourazowego. Co to oznacza? Wśród nas jest bardzo dużo osób, które doświadczyły traumy, i istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że znajdują się one także w grupie zapisanych na kurs mindfulness. Warto więc pochylić się nad tym tematem, by sprawdzić, jak bezpiecznie i wartościowo korzystać z uważności.
„Trauma to odpowiedź układu nerwowego na zdarzenie/sytuację/relację, która zdarzyła się za szybko, za wcześnie lub w sposób zbyt przytłaczający dla danego układu nerwowego”.
Sabina Sadecka – psycholożka, psychoterapeutka, nauczycielka terapii traumy
Spójrzmy więc na to, czym właściwie jest mindfulness. To w dużej mierze świadomość naszych doświadczeń i kierowanie uwagi na nasze wnętrze. A co często kryje się tam u osoby po traumie? Bolesne pozostałości traumatycznego doświadczenia ukryte przed światem zewnętrznym właśnie we własnym wnętrzu i w ciele. Podczas praktyki uważności możemy więc niechcący postawić drugą osobę twarzą w twarz z traumą. To wcale nie musi oznaczać czegoś złego, o ile wyposażymy daną osobę w konkretne narzędzia pracy z napotkanym bólem. Uważność może bowiem pomóc nabrać dystansu do tych trudnych doświadczeń i skuteczniej nimi zarządzać, lecz bez odpowiedniego wsparcia praktyka mindfulness może się także skończyć poczuciem przytłoczenia, a czasem wręcz retraumatyzacją.
„Retraumatyzacja została zdefiniowana jako »reakcja danej osoby na traumatyczną ekspozycję, która jest zabarwiona, zintensyfikowana, wzmocniona lub ukształtowana przez jej reakcje i styl adaptacyjny do wcześniejszych traumatycznych doświadczeń« (Danieli 2010, s. 195). Chociaż ekspozycja może nie być z natury traumatyczna, a jedynie może przypominać o pierwotnym traumatycznym wydarzeniu lub związku, retraumatyzacja zazwyczaj odnosi się do ponownego pojawienia się objawów wcześniej doświadczanych w wyniku traumy”.
American Psychological Association
Nauczyciel wrażliwy na traumę
Zgodnie z wytycznymi amerykańskiego National Center for Trauma-Informed Care (2018) wrażliwość na traumę obejmuje tzw. cztery „r”:
- realize, czyli uświadomienie sobie możliwego wpływu traumy na człowieka i poznanie dostępnych ścieżek zdrowienia,
- recognize, czyli dostrzeganie znaków i symptomów traumy,
- respond, czyli zintegrowanie wiedzy na temat traumy i wdrażanie jej w przyjęte procedury oraz prowadzone praktyki,
- resist re-traumatization, czyli aktywne wsparcie w ochronie przed retraumatyzacją.
Jak możemy zadbać o wszystkie wymienione powyżej „r” w wypadku szkoleń, kursów i praktyk mindfulness? Przede wszystkim nie odwracając głowy od tematu traumy, która jest bardziej powszechna, niż większość z nas przypuszcza. Warto wprowadzić do kwestionariusza wysyłanego do przyszłych uczestników kursu uważności czy do rozmowy wstępnej przeprowadzanej z nimi pytanie o traumatyczne doświadczenia lub o zdarzenia z przeszłości, które nadal powodują niepokój u danej osoby. Świadomość traumatycznych doświadczeń uczestnika kursu dodatkowo uwrażliwia nauczyciela na dbałość o bezpieczeństwo i wsparcie dla danej osoby. To również sytuacja, gdy indywidualna rozmowa wstępna jest niezbędna i daje możliwość uzyskania...
