Hedonistyczny kołowrót
Przykład zachowań kompulsywnych pokazuje, że gromadzenie przyjemnych doświadczeń na dłuższą metę nie jest drogą wiodącą do dobrego samopoczucia. Wszystkie miłe chwile mijają, a my możemy się tylko unieszczęśliwić, ciągle goniąc za następnymi miłymi chwilami. Co więcej, ta pogoń często nam szkodzi (zbyt wiele czekoladek, zbyt dużo alkoholu) lub zagraża innym (nadużycia seksualne, kradzieże, przemoc).
Zastanawiałem się też wcześniej nad tym, że stałe wygrywanie konkursów jest strategią prowadzącą do przegranej, gdyż przyzwyczaja nas do zajmowania wysokiej pozycji i powoduje tworzenie nowej skali porównawczej. Nieważne jest, jak duże sukcesy odnosimy, dążąc do zdobycia bogactwa, wysokiej pozycji, wiedzy, władzy. Umysł szybko przyzwyczaja się do tego, co zdobywamy, i chce więcej.
Naukowcy nazywają mechanizm, w którym pogoń za przyjemnością przestaje przynosić satysfakcję, „hedonistycznym kołowrotem”.
Porównują zachowanie człowieka dążącego do zadowolenia z zachowaniem chomika biegnącego w karuzeli – nieważne, jak szybko biegniemy, i tak emocjonalnie jesteśmy w tym samym miejscu. Ktoś, kto sprzedał firmę za trzydzieści milionów dolarów gotówką, ale ciągle nie jest zadowolony, zdobywca głównej wygranej na loterii, który czuje się zagubiony, gwiazda filmowa, która mimo uwielbienia przez tysiące fanów jest w depresji, smakosz znudzony kolejnym wyszukanym posiłkiem… Żadnej z tych osób doświadczanie zmysłowej przyjemności nie daje trwałego szczęścia ani wolności psychicznej. Pewien multimilioner spytany o to, jaką kwotę uważa za wystarczająco dużą dla siebie, odpowiedział: „Jeszcze troszkę więcej”. Uważność pokazuje to, co psychologia właśnie odkrywa: ciągłe pożądanie czegoś i dążenie do tego czyni nas nieszczęśliwymi, a jego odwrotność – docenianie tego, co jest – czyni nas szczęśliwszymi.
Oczywiście świadomość tego nie sprawi, że natychmiast przestaniemy się łudzić, iż następny nabytek czy następne osiągnięcie przyniosą nam spełnienie. Wygrywanie, osiąganie tego, czego, jak nam się wydaje, chcemy, i atrakcyjne doznania zmysłowe na krótką metę sprawiają, że czujemy się świetnie. Prawie każdy chce dostać awans, zakochać się, kupić sobie nowy samochód. Ponieważ sprawia nam przyjemność, kiedy brak zostaje zastąpiony przez posiadanie, a dyskomfort przez...
