Zwolnij w myśleniu
Szybkie myślenie obarczone jest większym ryzykiem popełnienia błędu – zgodnie z teorią psychologa i laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Daniela Kahnemana, przedstawioną w bestsellerowej książce Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym1.
Daniel Kahneman wprowadził dwa systemy wnioskowań charakterystycznych dla ludzkiego umysłu.
- System szybkiego myślenia, znany również jako System 1, działa automatycznie, błyskawicznie i bez większego wysiłku. Ten system operuje na podstawie skojarzeń, intuicji i heurystyk (mentalnych uproszczeń), pozwalając na szybkie podejmowanie decyzji i reagowanie na sytuacje. Jest to rodzaj myślenia nieświadomego, często niezauważalnego dla nas samych. Ten system silnie kształtują nasze doświadczenia, instynkty i ewolucyjne mechanizmy przetrwania.
- System 2, zwany także myśleniem powolnym, rozdziela naszą uwagę między działania, które wymagają umysłowego wysiłku. Charakteryzuje się subiektywnym poczuciem skupienia, swobodnego wyboru i świadomego działania. Konieczność włożenia wysiłku jest kluczową cechą tego systemu myślenia przy jednoczesnej naturalnej niechęci do wysiłku większego niż absolutnie konieczny. System 2 pełni funkcję m.in. stałego monitorowania naszych zachowań, umożliwiając nam na przykład utrzymanie czujności podczas prowadzenia samochodu w nocy.
- System 2 jest przekonany, że to on jest odpowiedzialny za nasze działania, jednak to System 1, system szybkiego myślenia, generuje wrażenia i emocje, które później stają się podstawą naszych świadomych przekonań i celowych wyborów. Systemu 1 nie można wyłączyć, a większość rzeczy, które myślimy i robimy, wynika właśnie z jego działania. Dopiero wtedy, gdy napotykamy trudności, kontrolę przejmuje System 2.
Oba systemy współpracują, efektywnie dzieląc zadania. Minimalizują wysiłek, jednocześnie maksymalizując skuteczność. Każdy z tych systemów ma unikalne funkcje, umiejętności i ograniczenia. Ta struktura sprawdza się zazwyczaj doskonale. Jednak w niektórych sytuacjach System 1 jest szczególnie podatny na popełnianie błędów systemowych, jak w poniższych przykładach.
POLECAMY
Błąd perspektywy czasu, według Daniela Kahnemana, polega na tendencji człowieka do dokonywania ocen i podejmowania decyzji opartych na subiektywnym spojrzeniu na przeszłość lub przyszłość, które nie zawsze jest zgodne z obiektywną rzeczywistością.
Na przykład po meczu koszykówki, kiedy wynik jest znany, osoba nieznająca wcześniejszego przebiegu wydarzeń, twierdzi: „Wiedziałem, że Bobry wygrają”. Mimo braku jakichkolwiek dowodów czy wcześniejszych przewidywań, osoba ta w retrospekcji wydaje się pewna i przypisuje sobie wiedzę, której w rzeczywistości nie miała.
Jest to jeden z wielu psychologicznych czynników, które wpływają na nasze decyzje i oceny, a zrozumienie tego błędu może pomóc w podejmowaniu bardziej świadomych i rozważnych decyzji.
Heurystyka afektów polega na tym, że ludzie pozwalają, aby o ich poglądach na rzeczywistość decydowały upodobania i niechęci. Opiera się na założeniu, że nasze obecne stany emocjonalne wpływają na nasze preferencje, ocenę wartości i ryzyka w danym momencie, co może prowadzić do uproszczeń i nieświadomych błędów.
Na przykład jeśli w trakcie kampanii politycznej dany kandydat potrafi wywołać u Ciebie pozytywne emocje, przez swoje charyzmatyczne wystąpienia, uśmiech czy werbalne umiejętności, możesz być bardziej skłonny do głosowania na niego w najbliższych wyborach, nawet jeśli nie przeprowadziłeś dogłębnej analizy jego programu politycznego czy konkretnych działań.
Heurystyka afektów ma daleko idący wpływ na nasze codzienne wybory, zarówno te mniejsze, jak i te o większym znaczeniu, ponieważ emocje są integralną częścią naszego procesu podejmowania decyzji.
Jaki związek z uważnością ma samoocena
Jeśli szukasz sposobu na zwiększenie nie tylko poziomu samooceny, ale także satysfakcji z życia, z pomocą może przyjść praktyka mindfulness.
Wykazało to badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego celem było sprawdzenie, jak praktykowanie medytacji mindfulness2 wpływa na zmiany w wybranych aspektach psychologicznych. Badanie przeprowadzono online na grupie 159 osób w wieku od 18 lat do 35 lat. Każda z osób brała udział w ocenie poziomu samooceny, stresu oraz satysfakcji z życia.
Uzyskane wyniki potwierdziły, że osoby praktykujące medytację mindfulness mają wyższy poziom samooceny, większą satysfakcję z życia i niższy poziom stresu. Dodatkowo potwierdzone zostały hipotezy sugerujące, że wyższy poziom samooceny i niższy poziom stresu mają wpływ na większą satysfakcję z życia.
Ćwicz – mózgowi na zdrowie
Mózg jest z natury neuroplastyczny. Ma zdolność do modyfikacji swojej struktury i funkcji w odpowiedzi na doświadczenia, uczenie się i adaptację do zmieniającego się środowiska. Oznacza to, że mózg jest elastyczny i może zmieniać połączenia między komórkami nerwowymi oraz tworzyć nowe w wyniku uczenia się nieznanych dotąd umiejętności, zapamiętywania informacji czy rehabilitacji po urazach.
Dzięki neuroplastyczności mózg może również kompensować utratę funkcji w jednym obszarze, przenosząc je na inne obszary.
Badania3 sugerują, że stymulowanie neuroplastyczności mózgu przez różnorodne czynniki, takie jak aktywność fizyczna, nauka, trening umysłowy czy terapie rehabilitacyjne, może wpływać na poprawę funkcji poznawczych, pamięci oraz zdolności adaptacyjnych człowieka.
Istnieją zgodne dowody na to, że aktywność fizyczna ułatwia neuroplastyczność konkretnych struktur mózgu i wpływa na funkcje poznawcze. Czyli jeśli chcesz jak najdłużej zachować dobrą pamięć, bez problemu przyswajać nowe informacje i cieszyć się sprawnością w relacjach, trening fizyczny przyjdzie Ci z pomocą. Ponadto badania sugerują, że utrzymanie odpowiedniego poziomu sprawności układu sercowo-naczyniowego, któremu sprzyja aktywność fizyczna, pozwala czerpać z ruchu korzyści neurokognitywne takie jak: szybkie przetwarzanie informacji, zdolność rozwiązywania problemów, zwiększenie kreatywności.
