W rozwoju człowieka dzieciństwo i wczesna adolescencja są kluczowymi etapami dla kształtowania się wzorców reakcji na zagrożenie wykluczeniem. Jak wykazały badania, czynniki relacyjne, takie jak niekorzystne doświadczenia z dzieciństwa, zwłaszcza trauma zaniedbania, są decydujące dla ukształtowania obrazu siebie jako osoby nieważnej lub niechcianej i towarzyszących temu destrukcyjnych emocji, które stają się podłożem dla wzorca reakcji na oczekiwane odrzucenie w przyszłości.
Poczucie przynależności
Potrzeba przynależności uważana jest za prekursora poczucia przynależności. Definiuje się ją jako potencjał, energię i dążenie danej osoby do zaangażowania się w relacje w taki sposób, aby poczuć się częścią systemu jako osoba doceniana i ważna. Jednakże w opozycji do tej potrzeby osoby, które doświadczyły w przeszłości bolesnego odrzucenia, wycofują się z kontaktów lub minimalizują swoje interakcje z innymi oraz często reagują w sposób, który zamiast pomóc im przybliżyć się do osób lub grupy, oddala je od nich.
Poczucie przynależności oznacza zarówno doświadczenie bycia cenionym, potrzebnym, szanowanym i ważnym, jak i doświadczenie dopasowania lub poczucia zgodności z ważnymi dla jednostki ludźmi lub z miejscem pracy, nauki czy praktyk duchowych.
Zaspokajanie potrzeby przynależności dziecka jest zadaniem dorosłych opiekunów, którzy dzięki rozpoznaniu emocji i potrzeb dziecka wspierają je w rozwoju autentyczności i odrębności, a jednocześnie w jego poczuciu przynależności do systemu. Jeśli jednak w rodzinie powtarzają się sytuacje ignorowania, pomijania, wyśmiewania, niezauważania, odrzucania, zaniedbania (neglect) potrzeb i uczuć dziecka, to nawet jeśli zdarzenia te wydają się mało znaczące, niestety systematycznie powtarzane prowadzą do kształtowania się „osobowości wykluczonej”.
POLECAMY
Przykład
Jedna z moich pacjentek – 23-letnia Aditi pochodzi z Indii, urodziła się i mieszka w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Jako pięcioletnia dziewczynka była ruchliwym i zdolnym dzieckiem. Lubiła rysować i dzielić się z innymi swoimi wytworami. Pewnego dnia pochwaliła się matce rysunkiem konia. Matka odesłała dziecko do ojca, zachęcając, żeby dziewczynka pokazała tacie swój rysunek. Ojciec zajęty pracą na komputerze całkowicie ignorował próby zwrócenia na siebie uwagi przez córkę. Dziewczynka nie ustępowała, prosząc kilkakrotnie, aby spojrzał na rysunek. Wreszcie poirytowany wyrwał dziewczynce rysunek, zmiął kartkę i wyrzucił do kosza na śmieci, następnie wyprowadził Aditi z pokoju, zatrzaskując za nią drzwi.
Na późniejszych etapach życia dziewczyna doświadczała wielokrotnie odrzucenia. Mimo że była dobrą uczennicą, stała się ofiarą szkolnego byllyingu. Będąc studentką, zaznała zastraszania i gróźb ze strony najbliższych znajomych, choć zawsze starała się pomagać innym. Nigdy nie miała kontaktów z chłopakami, poza starszym szefem, który miał narzeczoną, a jednak próbował namówić ją na zbliżenie na jednej z firmowych imprez. Aditi zgłosiła się do psychologa z powodu silnego lęku przed odrzuceniem, braku satysfakcjonujących relacji społecznych i poczucia samotności. Jednymi z najsilniejszych emocjonalnie doświadczeń, jakie pamiętała z przeszłości, były historie opisane powyżej.
Zachowania obronne i autosabotażowe
Doświadczenia wykl...
